#MNB #МонголынМэдээ

Эрүүл бэлчээр, эрүүл малтай, мал сүргийнхээ тавлаг байдлыг хангасан, хүрээлэн байгаа байгаль орчиндоо ээлтэй, чанартай түүхий эд нийлүүлдэг хариуцлагатай малчид, фермерээс нийлүүлсэн сүүгээр үйлдвэрлэсэн "Хариуцлагатай нүүдэлчин" стандартыг хангасан анхны сүүн бүтээгдэхүүнийг Витафит Милк компани зах зээлд гаргалаа.

Манай улсын хэмжээнд 2019 оны эцсийн мал тооллогын дүнгээр малын тоо толгой 71 саяд хүрсэн байсан бөгөөд 171.6 мянган малчин өрхийн эзэмшилд нийт малын 89.4 хувь байдаг нь тогтоогдсон. Эдгээр өрхийн 74.5 хувь нь 500 хүртэлх тооны малтай бол 18.5 хувь нь 1000 хүртэл, харин 7.1 хувь нь 1000-аас дээш малтай.

Манайх Төв аймгийн нэгэн сумын уугуул айл. Наадмын өмнөхөн хөдөө аавындаа очоод найзууд ирэх болохоор хонь гаргах хэрэгтэйг хэлээд, аавын хонь голын цаана байдаг Даваа ахынд хэвээрээ эсэхийг асуутал ээж “Яах юм бэ. Түр зуур өөр айлаас аваад, дараа нь нөхөж өгье” гэв. Учрыг асуутал Даваа ахынх өвлөөс бусад улиралд нэг л газартаа нутагладаг болоод удаж байгаа, тийм болохоор мал нь таргалахаа байсан, туранхай аж.

Нэг үе Улаанбаатар руу чиглэх орон нутгийн их нүүдлийг бууруулахаас үүдэн эхлүүлсэн Мянгат малчин тодруулах, банкнаас малаа барьцаалан зээл авах зэрэг нь малчдыг малын чанарт бус тоонд илүү ач холбогдол өгөхөд хүргэжээ. Олон малтайгаа онцлох биш хэн хариуцлагатайгаа малчид өөрсдөө хэлэлцэн алдаршуулдаг “Эко малчин гэрчилгээ”-н дээр шалгарсан өрхийн тэргүүн болон эхнэрийн зураг хамт байдаг нь мал аж ахуйн салбарт үргэлж орхигддог жендерийн тэгш эрхийг хангасан сайн жишээ  болжээ.  

Зөвхөн өнгөрсөн жил л гэхэд 6.7 сая га талбайд бэлчээрийн 440 цэгт зурган судалгаа хийж, үр дүнг нь Багийн иргэдийн нийтийн хурал, сумын ИТХ, Засаг даргад танилцуулж, ирэх жил бэлчээрийг сайжруулах чиглэлээр ямар арга хэмжээ авахыг бүтэц зохион байгуулалтынхаа төлөвлөгөөнд тусгаж хэрэгжүүлэн ажиллаж байгаа

Машины дугуйд талхлагдсан ургамал дахин сэргэхээргүй сүйдэж, газар нь цөлжиж шарилжаар дүүрэн, тэнд идээшилдэг малынх нь бэлчээр хомстож, ургамлын төрөл зүйл нь багасахаар мал өөхөн таргатай болчихдог учир эргээд хотын иргэдийн хүнслэх малын мах нь идэхийн аргагүй өөхтэй, нутаг нь амьсгалахын аргагүй шарилжны үнэртэй болж байгаа дам нөлөө нь бэлчээр бүгдэд хамаатайг улам тодоор мэдрүүлж байна.

Бэлчээрийн мал аж ахуй, нүүдэлчин соёлын амин сүнс нь мал сүрэг тааваараа идээшлэх тал нутгийн соргог бэлчээр юм. Гэхдээ байгалийн энэхүү нөөцөө ухаалаг, зохистой ашиглан, сэргээн хамгаалахад судалгаа, зохион байгуулалтын бодлого, төлөвлөлт, хамтын хүчин чармайлт хэрэгтэй.

2021 оны 09-р сарын 09 ны өдрийн Хадгаламж Зээлийн Хоршоодын цахим форумаас дараах 5 чиглэлээр уриалга, зөвлөмжийг гаргалаа.

Хөвсгөл аймгийн хэмжээнд “Бэлчээр ашиглалтыг хариуцлагажуулах журам” -ын төсөл боловсруулахад санал авах зорилгоор МБАНХ, АБАХ хамтран АЗДТГ, аймгийн ИТХ, сумдын ИТХ, ХХААГ, ГХБХБГ, МЭГ, УЦУОШТ зэрэг холбогдох агентлагуудын төлөөлөлтэй Алаг-эрдэнэ, Хатгал, Мөрөн, Арбулаг, Баян-зүрх сумдад уулзалт хэлэлцүүлэг хийсэн юм

 Монгол Улсын нийгэм эдийн засагт чухал үүрэгтэй хөдөө аж ахуйн салбарын хөгжил, малчдын байгууллага, тэдний амьдрал ахуйд нөлөөлөхүйц ажлуудыг төслийн хугацаанд хийж хэрэгжүүлэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсанд төр засгийн зүгээс өндрөөр үнэлж, энэхүү шагналыг гардуулж байгаа гэдгийг онцолж байв. 

Монгол Улсын нүүдлийн мал аж ахуйн үндэс суурь болсон бэлчээр нутгийг хайрлан хамгаалж, хойч үедээ өвлүүлэн үлдээх их үйлсэд нэгдэж, байгальд ээлтэй, уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицоход сэтгэл оюунаа зориулан уриалж, үлгэрлэн манлайлж ажилласан хичээл зүтгэлийг үнэлж Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбооны нэрэмжит “Ногоон Алт” шагналаар шагнаж батламж гардууллаа.

Хаалтын арга хэмжээний дараа Скай төвд НАМЭМ-ийн төслийн багийн гишүүд, Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбооны хамт олон, 18 аймгийн Бэлчээр ашиглагчдын холбооны Гүйцэтгэх захирлууд болон УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн, Н.Ганибал нар урилгаар оролцож, хаалтын хуралд мэндчилгээ дэвшүүлсэн юм. 

МУ-ын бэлчээр хамгаалах чиглэлээр хийсэн хөрөнгө оруулалт, нийгэмд бий болгосон хандлагын өөрчлөлт юм. Өнөөдөр хөдөөд малчдын хамтын ажиллагаа, хамтын хөдөлмөр, зохион байгуулалтыг хөгжүүлж, Монголын малчид өөрсдийн зохион байгуулалт бүхий 1600 гаруй Бэлчээр ашиглагчдын хэсэгтэй болсон байна

АНУ-д төвтэй Олон Улсын Төслийн Удирдлагын Институт болох Пи Эм Ай Монголиа Чаптэр-аас жил бүр зохион байгуулдаг олон улсын төслийн удирдлагын бага хурлыг 2021 оны 9 дүгээр сарын 24-ний өдөр зохион байгуулах гэж байна.